FIFI ZASTROW. ACTA EST FABULA

Instalacja przy inspirowana jest postacią Fifi Zastrow – aktorki, która grała w Theater zu Litzmannstadt.

Instalacja przy ul. Jaracza 34 /róg ul. Kilińskiego i ul. Jaracza/ inspirowana jest niezwykłą historią Fifi Zastrow vel Friederike Falkenberg – artystki żydowskiego pochodzenia, która przyjechała do Łodzi w 1940 roku i grała w niemieckim teatrze propagandowym Theater zu Litzmannstadt.

Ojcem Zastrow był Niemiec, matką Polka lub Estonka żydowskiego pochodzenia, z którym Zastrow nie identyfikowała się. Na scenie Theater zu Litzmannstadt występowała prawdopodobnie do końca jego istnienia (1944) w roli _amantek_ i _wytwornych dam_, jak spisano w jej kontrakcie. Nie uniknęła jednak losu wielu Żydów i trafiła do obozu koncentracyjnego w Niemczech, gdzie była poddawana eksperymentom medycznym. Przeżyła, jednak nie wytrzymała jej psychika, po wojnie izolowała się od ludzi i żyła w panicznym strachu przed lekarzami.

Historię Fifi Zastrow vel Friederike Falkenberg zrekonstruowała kilka lat temu na łamach "Tygla Kultury" Małgorzata Leyko, która w swoim artykule zadaje pytanie: Jak wyglądało jej życie w mieście, które z jednej strony było dużym ośrodkiem władzy nazistowskiej, z drugiej zaś stało się miejscem męczeństwa Żydów. Trzy przecznice od ulicy, przy której mieścił się Theater zu Litzmannstadt, zaczynało się łódzkie getto. Czy dla Zastrow sposobem na ocalenie mógł być teatr, czy scena była jej gettem?

W instalacji przy ul. Jaracza 34 została użyta rzymska sentencja: "Acta est fabula". Te słowa wypowiadano na końcu sztuki wystawianej w rzymskim teatrze, gdzie jeszcze nie stosowano kurtyny. Są to również słowa, które miał wypowiedzieć Oktawian August na łożu śmierci – "Acta est fabula – Sztuka jest skończona (Sztuka odegrana)", porównując przez to ludzkie życie do spektaklu. Starożytny Rzym – jego potęga militarna, architektura, gesty cesarzy, to także niedościgniony wzór dla dyktatorów, którzy rządzili Europą w czasach Fifi Zastrow.

Budynek, na którym montowana jest instalacja mieści się kilkanaście metrów od dawnego Theater zu Litzmannstadt. Mieściły się w nim różne instytucje, w czasie wojny był tam hotel o nazwie Klukas. Fifi być może wielokrotnie obok niego przechodziła idąc do pracy w teatrze, który miał siedzibę w obecnym budynku Teatru im. Jaracza. A kto wie, może mieszkała w Hotelu Klukas, będąc swego rodzaju nomadką podróżującą po Europie z trupą teatralną. Dla tego budynku sztuka również się skończyła, kurtyna opada. Czy jego historia będzie miała kolejną odsłonę?

Instalację otwierał performance, podczas którego zawiesiłam na drzwiach budynku plakat, na którym widnieje zdjęcie pierwszej instalacji dotyczącej Fifi, zrealizowanej w 2014 roku podczas wystawy Getto XXI. Na plakacie zostało powtórzone hasło widniejące na murze, wraz z dalszym ciągiem tej sentencji – Acta est fabula. Plaudite cives / Sztuka jest skończona. Klaszcie obywatele. "Sztuka jest skończona" gdy następują autorytarne rządy, bo niezależnie od politycznej frakcji rządzących, oznaczają koniec twórczej wolności. I wtedy słowo "Plaudite!" – "Klaszczcie!", wypowiadane w trybie rozkazującym, staje się rzeczywiście rozkazem _ wyznacza granice twórczości, stosując miarę jej użyteczności dla politycznej propagandy.

         projekt zrealizowany w ramach stypendium Prezydent Miasta Łodzi

         zobacz jeszcze Fifi Zastrow - pierwsza odsłona