Zastrzegam sobie wyłączne
posiadanie swego życia!

Stanisława Przybyszewska (1901-1935) postrzegana jest przez jednych jako niezwykła postać w polskiej literaturze, przez innych jeśli w ogóle kojarzona, to jako morfinistka i nieślubna córka Stanisława Przybyszewskiego oraz malarki Anieli Pająkówny. Jako dziecko podróżuje z matką po Europie, otrzymuje też staranne wykształcenie za granicą. Osierocona w wieku jedenastu lat Stanisława zostaje jak pisze o sobie: „osłupiała […] na końcowym brzegu sielskiej epoki, którą potop ognia i krwawego błota miał wnet zalać i pogrzebać na wieki”. Świat, w którym, mimo niekomfortowego statusu dziecka nieślubnego, czuła się jednak bezpieczna i kochana, zamknął się na zawsze.

Przybyszewska po nomadycznym życiu w różnych miastach ostatnie 10 lat żyje w pogłębiającym się ubóstwie w baraku przy dawnym Gimnazjum Polskim w Gdańsku, gdzie pisze swoje ostatnie i zarazem najbardziej znane dzieło Sprawę Dantona. Pasji twórczej towarzyszy postępujące uzależnienie od morfiny, które prowadzi do utraty kontaktu ze światem zewnętrznym, przeniesienie się w świat przez nią wykreowany, a zarazem degradacja i wyniszczenie organizmu, które doprowadziło Przybyszewską do przedwczesnej śmierci. Niezwykła twórcza determinacja pisarki w zetknięciu z niepowodzeniami związanymi z odbiorem jej dzieł, doprowadziły pisarkę do autodestrukcji.

Instalacja obejmuje górne kondygnacje budynku Dominantą jest czarny napis wykonany techniką szablonu na płytach we wnękach okiennych. Jego treść „zastrzegam sobie wyłączne posiadanie swego życia” to cytat z listu Stanisławy Przybyszewskiej do jej ciotki (siostry matki Przybyszewskiej) – Heleny Barlińskiej, w którym Przybyszewska informuje krewną o zamiarze całkowitego poświęcenia się swojej pasji – pisarstwu.

Cytat „zastrzegam sobie całkowite posiadanie swego życia” brzmi on bardzo mocno, szczególnie w kontekście toczącej się właśnie napiętej debaty w sferze publicznej o prawach kobiet w Polsce. Cytat z Przybyszewskiej może być odczytany w nowym kontekście polityczno-społecznym, nabrać nowych znaczeń, zachowując pierwotną intencję, a więc dążenie do decydowania o sobie i zachowania własnej podmiotowości. Użyta czcionka to krój pisma o nazwie Robespierre, nawiązujący do wodza Rewolucji Francuskiej, którego postać była przedmiotem przemyśleń Przybyszewskiej i bohaterem jej twórczości.

Na partiach schodzącego tynku umieszczone zostały fragmenty notatek pisarki z dziennika pracy nad ostatnim i najbardziej znanym dziełem Przybyszewskiej - dramatem pt. Sprawa Dantona. Wykrzyknik dla cytatu stanowi obiekt nawiązujący do profesji Stanisławy Przybyszewskiej. Stalówka pióra – częsty symbol pisarzy połączona zostanie z lotką do gry w Darts, która trafia do celu, ale jest też niebezpiecznym narzędziem. Obiekt jest odniesieniem do pasji twórczej, która może uskrzydlać ale też ranić. Odnosi się także do przedwczesnej śmierci Stanisławy Przybyszewskiej, której bezpośrednią przyczyną był wyniszczający nałóg narkotykowy, który w obliczu niepowodzeń autorki w staraniach o wystawienie jej sztuk nasilał się, aż do całkowitego uzależnienia, wyniszczenia i destrukcji pisarki.

W trakcie otwarcia instalacji miał miejsce performance podczas którego czytałam list Stanisławy Przybyszewskiej do Leona Schillera i rzucałam rzutkami darts w stronę instalacji „próbując sięgnąć celu”. List wyraża irytację młodej twórczyni, czekającej zbyt długo na odpowiedź w sprawie możliwości wystawienia jej sztuki. Gest rzucania darts do odległego celu oznacza mozolne, często beznadziejne zmagania młodych twórców z realiami świata sztuki.



Zrealizowano ze środków Miasta Gdańska w ramach Stypendium Kulturalnego Miasta Gdańska