Toilette of the Witch

Seria prac Toilette of the Witch powstała na wystawę w Rzymie, która stanowi kolejną z cyklu wystaw wokół dorobku Teresy Ries. Prezentacja w Rzymie jest nawiązaniem do faktu, że Teresa Ries jako jedna z nielicznych artystek wśród szerokiego grona artystów brała udział w Wystawie Światowej w tym mieście w 1911 roku. Wystawa odbywała się w tej samej okolicy, w której dziś jest usytuowany budynek Austriackiego Forum Kultury.

Przygotowując koncepcję pracy natknąłem się na walizkę fryzjerską wykonaną w Wiedniu, prawdopodobnie jeszcze przed II wojną światową. Walizka wyściełana od wewnątrz czerwoną skórą nasunęła mi skojarzenia z czerwoną farbą, którą została oblana rzeźba Ries przez wandali. Oryginalne wyposażenie walizki stanowi również kryształowe lusterko, w które wkomponowałam fotograficzne zbliżenie twarzy Wiedźmy, wykonane tuż po odkryciu dewastacji. Na rzeźbie widać szereg ubytków, między innymi w partii włosów.

fot. Valerie Habsubrg

Rzeźbę Teresy Feodorownej Ries Wiedźma podczas Toalety przez Sabatem Czarownic można interpretować jako przewrotną grę z popularnym motywem w sztuce dawnych mistrzów, ukazującą Wenus, boginię piękna podczas toalety. Ten wizerunek pasywnej kobiecości i piękna, odpowiadający patriarchalnym oczekiwaniom, został ukazany w rzeźbie Ries jakby w krzywym zwierciadle.

Walizka będąca symbolem podróżującego człowieka, kobiety i artystki, zawiera obiekty – elementy z moich wcześniejszych prac z cyklu Lost Element. Re-construction of the Witch. Są to nożyce nawiązujące do utrąconej dłoni Wiedźmy trzymającej to narzędzie, zestaw do farbowania włosów, użyty w performance Vacuum Chamber (2019) oraz „mydła podróżne”. Jest to zestaw trzech odlewów wykonanych w mydle, na których w języku niemieckim, włoskim i angielskim umieściłam napis „Wiedźma. Mydło podróżne". Istotnym elementem są też używane dłuta do obróbki kamienia, przypominające o profesji rzeźbiarki.

Praca jest także refleksją nad charakterem podróży i podróżowania. Niektórzy podróżują w celach turystycznych lub zawodowych. Inni zmuszeni zostali do opuszczenia swoich domów i krajów. Wielu zostało uprowadzonych i zabranych w niechcianą podróż przez swoich prześladowców. Teresa Ries podróżowała jako artystka, turystka, a pod koniec życia jako uchodźczyni. Uciekła przed zagładą w ostatniej chwili, zmuszona porzucić cały swój artystyczny dorobek.

Pracą komplementarną jest biała tkanina - „ręcznik” z haftem typu richelieu, w którym wycięte w płótnie motywy obrabia się specjalnym ściegiem. W płótnie wycięłam „litery-dziury”, które mają nawiązywać do braku. Ten brak staje się tu jednak znaczący, a prześwity w płótnie układają się w tekst, którego tłumaczenie brzmi „Marmurowa figura Wiedźmy, częściowo zniszczona, brakuje palców u stóp i kilku pukli włosów”. Jest to fragment z notatki sporządzonej w 1946 roku przez pracownika Urzędu Miasta Wiednia, po odnalezieniu rzeźb Ries, najprawdopodobniej zrabowanych przez nazistów. Obszycie wokół liter-dziur ma nawiązywać do próby ocalenia obiektu przed dalszą destrukcją, ale też do jej śladu – blizny, szramy.

"Ręcznik" and "mydło wiedźmy" - elementy pracy Toilete of the Witch

Praca Toillette of the Witch i video Lost Element.
Wystawa Artystka w podróży, Dom Norymberski w Krakowie, 2024,
kuratorka: Anka Leśniak / TFR Archive,
fot. Ewa Pasternak-Kapera